به گزارش روابط‌عمومی حوزه علمیه خراسان، نشست دوم از دوره تربیت پژوهشگرِ «کارگروه اخلاقِ» هیئت اندیشه‌ورز دین، سلامت و سبک زندگیِ معاونت پژوهش این حوزه با موضوع «مرز اخلاق» و با حضور دکتر احد فرامرز قراملکی، مدیرگروه اخلاق دانشکده الهیات دانشگاه تهران برگزار شد.
دکتر قراملکی در ابتدا با اشاره به اینکه موضوع مرز اخلاق، مشترک لفظی بین چهار مسئله است، گفت: یکی از این مسائل، بحث از مرز بین فضایل و رذایل اخلاقی است که با اصطلاح «برادران دروغین» شناخته می‌شود، اصطلاحی که از متخصصان اخلاق در دوره ساسانی آمده است.
وی با اشاره به اینکه بحث مرز اخلاق را با مدل دوتایی، بررسی می‌کنیم، گفت: پدیده‌ای وجود دارد به نام برادران دروغین، یعنی زوجی از فضیلت و رذیلت که آن‌قدر شبیه هستند که مثل برادران دوقلو پنداشته می‌شوند، مثلا عزت نفس در بسیاری از موارد با کبر اشتباه می‌شود، یعنی شخصی کبر دارد، اما می‌پندارد که عزت نفس دارد.
وی در خصوص دو بحثی که در اینجا مطرح می‌شود، گفت: اول اینکه چرا باید از برادران دروغین بحث کرد و دوم، ملکه تشخیص مرز بین زوج‌های اخلاقی، دو بحثی است که باید بررسی شود.
مدیرگروه اخلاق دانشکده الهیات دانشگاه تهران درباره بحث اول، گفت: ضرورت بحث این است که برادران دروغین، گردنه‌گیر و راه‌زن هستند و جلوی انسان را در زیست اخلاقی می‌گیرند.
وی با اشاره به چهار تله این برادران، گفت: تله اول اینکه فردی که حساسیت اخلاقی دارد به قصد فضیلت در دام رذیلت می‌افتد، مثلا به قصد استقلال به رأی در دام استبداد در رأی می‌افتد و دوم اینکه وقتی شخص، مثلا عزت نفس را از کبر جدا نکرده و کبر را عزت نفس بپندارد، در دام خودفریبی می‌افتد و عذاب وجدان هم نمی‌گیرد.
وی افزود: سوم اینکه مثلا قدرت‌طلبی در پوشش اقتدار دیگران را فریب می‌دهد یعنی رذیلت در پوشش فضیلت باعث فریب مردم می‌شود و چهارم اینکه یکسان‌پنداری فضیلت و رذیلت گاهی تماشاگر را هم می‌لغزاند، یعنی داوری ناروا می‌کند، مثلا صبر شخصی ممکن است توسط تماشاگر به بی‌غیرتی تعبیر شود.
دکتر قراملکی تصریح کرد: نکته‌ای که اینجا وجود دارد اینکه صرف توصیه اخلاقی به مخاطب، کافی نیست بلکه باید برای او مرزها را نیز مشخص کرد، وگرنه توصیه و پند بیهوده می‌شود.

تشخیص فضیلت از رذیلت
مدیرگروه اخلاق دانشکده الهیات دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود، گفت: تمایز فضیلت و رذیلت نیازمند شناخت این دو از حیث مفهوم و مصداق است، زیرا بین دو امر، دو تمایز وجود دارد، اول تمایز ذهنی است که با تعریف و تصور صورت می‌گیرد و دوم تمایز خارجی و مصداقی است.
وی افزود: ابزار این دو تمایز متفاوت است، اما متأسفانه نحوه آموزش ما در منطق و فلسفه فقط بر تمایزهای مفهومی تأکید دارد و تمایزهای مصداقی فراموش شده است؛ مثلا برای تمایز کلی و جزئی تعریف ارائه می‌شود و از تمایز مصداقی حرفی زده نمی‌شود و دانش‌پژوه وقتی به مورد مصداقی می‌رسد، قدرت تشخیص ندارد.
وی با اشاره به شیوه تبیین تمایز مصداقی، گفت: تمایز مفهومی به وسیله تعریف‌های روشن به دست می‌آید اما تمایز مصداقی نیازمند ملاک و شاخص است و با تعریف بیان نمی‌شود، بنابراین باید ملاک‌ها، زیرملاک‌ها، شاخص‌ها و... را نیز در کنار تعریف به مخاطب آموزش داد.