حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر نوایی، مسئول مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان در حاشیه برگزاری امتحانات شفاهی خارج این حوزه در گفتگو با روابط عمومی اين حوزه  به بحث تقریرات پرداخت و ابرازکرد: درباره مباحث مربوط به تحصیل، تأکیداتی از طرف خدای متعال در قرآن مجید مبنی بر لزوم تحصیل هدفمند، عالمانه، جهت‌دار و هدایتگرانه آمده که جامعه را به سمت دین و ارزش‌های دینی سوق دهد. خداوند از عالمان، میثاق و پیمان گرفته که حقیقت را دریافت کرده، منتقل کرده و در جامعه نهادینه کنند: «أَ لَمْ یؤْخَذْ عَلَیهِمْ میثاقُ الْکِتابِ أَنْ لا یقُولُوا عَلَی اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ وَ دَرَسُوا ما فیهِ وَ الدَّارُ الْآخِرَةُ خَیرٌ لِلَّذینَ یتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ». (اعراف، 169) (آیا خداوند پیمان نگرفته است از کسانی که به آن‌ها کتاب داده شده که جز حق نگویند و آنچه در کتاب و قرآن است فرابگیرند و به جامعه آن را بیان کنند؟)

وی با بیان اینکه این کار در واقع کار پیامبرانه و رسالت است که خدای متعال در باب آن می‌فرماید: «لَقَد مَنَّ اللَّهُ عَلَی المُؤمِنینَ إِذ بَعَثَ فیهِم رَسولًا مِن أَنفُسِهِم یتلو عَلَیهِم آیاتِهِ وَیزَکیهِم وَیعَلِّمُهُمُ الکتابَ وَالحِکمَةَ»؛ (آل‌عمران، 164)، گفت: خدای متعال بر مؤمنان منت گذاشت که پیامبر (ص) را فرستاد که سه کار مهم انجام دهد که اولین کار این است که کتاب را برای آن‌ها تلاوت کند و سپس آن‌ها را تزکیه کند و سوم اینکه کتاب و حکمت را به آن‌ها بیاموزد.
مسئول بخش تقریرات این دوره از امتحانات شفاهی خارج حوزه علمیه خراسان با اشاره به اینکه فلسفه وجودی حوزه‌های علمیه، تربیت عالم دین است و خروجی دروس کنونی اگر تربیت عالم دین نباشد خسارت بزرگی است، توضیح داد: این تربیت باید به درون جامعه منتقل شود و تبدیل به تزکیه، تربیت و هدایت بشر شود. بنابراین درس‌هایی که در حوزه داده می‌شود باید در قالب قرار گیرد، یعنی زمانمند و مبتنی بر نیازهای جامعه باشد، هدایتگرانه باشد و تقوا را در جامعه ایجاد کند.
وی افزود: در فرآیند تحصیلی حوزه علمیه، عالی‌ترین و اهم درس‌ها، دروس خارج است یعنی عالی‌ترین سطح دریافت‌ها، انتقال‌ها و تدریس‌ها که طلبه باید با عشق، هدف، دقت، وسواس، علاقه، دغدغه، جدیت و پشتکار پای درس استاد بنشیند و اگر طلبه مجد باشد و هدف او سواد و علم و دریافت احکام شریعت و دین باشد لزوماً سعی می‌کند مطالبی که از استاد می‌گیرد، خوب بفهمد.
حجت الاسلام و المسلمین نوایی خاطر نشان کرد: خوشبختانه در نظام آموزشی حوزه‌های علمیه از گذشته تاکنون راه‌های مفیدی برای فهم خوب وجود داشته که یکی از این راه‌ها، نوشتن تقریر است، یعنی جزوه‌هایی که طلبه‌ها پای درس اساتید می‌نویسند. تقریر، دریافتی است که طلبه از حرف استاد دارد و به‌صورت مکتوب آن را بازگو می‌کند، یعنی آنچه استاد بیان کرده، به عبارت دیگری بیان می‌شود.
وی در ادامه به شرایط تقریرنویسی و صورت های آن پرداخت و گفت: شرط اول این است که شاگرد همه آنچه را که استاد می‌گوید، می‌نویسد و دوم اینکه خوب گوش می دهد و همان جا چکیده را یادداشت می کند و در مرحله سوم بعد از درس مطالب را بازگو می‌نماید.
مسئول مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان چهارمین شرط را اینگونه تبیین کرد که طلبه علاوه بر نوشتن مطالب، نقطه‌های چالشی و مبهم را از کتاب‌های مرجع دیگر تحقیق کرده و به جزوه خود اضافه می‌کند و واضح است که بهترین تقریرها، تقریری است که طلبه بعد از نوشتن، آن را تکمیل کند و صرف نوشتن پای درس نباشد که می‌تواند نقش بارزی در رشد طلبه داشته باشد.
وی برخی دیگر از شرایط تقریر خوب را فهم درست مطالب و نگاشتن آن، تکمیل محتوای ارائه شده از سوی استاد توسط طلبه، ضمیمه کردن اقوال علمای دیگر در زمینه بحث مربوطه و تقریرنویسی پژوهش وار دانست و اظهار کرد: خط خوب، فصل بندی، فهرست نگاری، نوشتن بر اساس درک فرد از بحث و انطباق موضوع بحث با شرایط زمانی خویش از دیگر شرایطی است که در یک تقریر مناسب باید لحاظ شود.

حجت الاسلام و المسلمین نوایی با بیان اینکه چنین شاگردی حتی به استاد هم می‌تواند کمک کند و طلبه فاضل را می‌توان از تقریر او شناخت، مثال زد: تقریراتی که فردی مثل محمد شربیانی نوشته و به‌قدری دقیق بوده که به او ملامحمد مقرر می‌گفتند، یا مرحوم آیت‌الله خوئی که درس‌های استادش مرحوم نائینی را تقریر کرده است. پس تقریرنویسی صور مختلفی دارد، ضوابط و شرایطی دارد، البته استاد هم باید به طلبه خط بدهد و تقریرها صرف بازگویی مطالب استاد نباشد، بلکه حیطه وسیع و گسترده‌ای از مسائل را در خودش بگنجاند که قابل‌چاپ باشد، البته آداب نگارش و ضوابط ویرایشی باید رعایت شود، ورود و خروج و اتقان و ارتباط منطقی بین داده‌های متن برقرار باشد و شرایط کلی نوشته پژوهشی به‌روز را نیز داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه تقریرنویسی اشکالاتی نیز می‌تواند داشته باشد، اینگونه توضیح داد که جزوه گفتن از سوی استاد یکی از اشکالات می باشد که در این صورت کافی است یک نفر بنویسد و همه می‌توانند از روی آن بنگارند، مگر اینکه استاد وقتی جزوه را می‌گوید بخشی را قرار دهد که طلبه خودش تکمیل کند.

مسئول بخش تقریرات این دوره از امتحانات شفاهی خارج حوزه علمیه خراسان به این اشکال که یک نفر تقریر کند و آن را در اختیار همه قرار دهد نیز اشاره و خاطر نشان کرد: در این صورت بقیه کاری نکرده‌اند و این اشکالی مبنایی و ساختاری است.
وی همچنین این امر که طلبه آداب نوشتن را یاد نداشته نباشد از دیگر اشکالات دانست و ابراز کرد: این مشکل متأسفانه در میان طلبه‌ها دیده می‌شود، البته آمار کارهای فاخر طلاب در زمینه تقریرنویسی بسیار امیدوارکننده و رو به رشد است.
نکته دیگری که وی به آن اشاره کرد درباره مورد حمایت و توجه قرار نگرفتن تقریرات خوب و فاخر است و در این باره اظهار داشت: اگر حوزه علمیه افرادی که تقریر خوب می‌نویسند را پشتیبانی نکند، آن‌ها در عرضه تقریرات خود دچار مشکل می‌شوند که البته در این زمینه در سال‌های اخیر گام‌های مؤثری از سوی مسئولان برداشته شده است.
حجت الاسلام و المسلمین نوایی نکته مهم بعدی را فرآیند ارزیابی تقریرات برشمرد و گفت: نوشته‌های طلاب باید ارزیابی گردد تا تقریر خوب و بد تمییز داده شده و ضمن ایجاد روحیه برای طلاب تلاش‌گری که تقریرات فاخری می‌نویسند، زمینه حمایت‌های بعدی فراهم شود و لازمه این کار حضور ارزیابان ماهر و کارشناس است که خوشبختانه در حوزه علمیه خراسان این سنت حسنه وجود داشته و در سه سال اخیر با تقویت و رشد فرآیند ارزیابی گام‌هایی روبه‌جلو برداشته شده است که البته ارزیابی علمی این است که خود طلبه در کنار ارزیاب حضور داشته و متن نوشته خودش را توضیح دهد، كه اين كار در فرآيند آزمون شفاهي دروس خارج صورت مي گيرد. 

وی ابراز امیدواری کرد که روند خوب کنونی در حوزه علمیه خراسان ادامه یابد و در آینده فرجام خوشی داشته باشد، تقریرها به سمتی سوق داده شود افرادي كه اهل قلم هستند منشورات علمي خود را بگونه اي بنويسند كه پاسخگوي نياز هاي حوزه ، جامعه ، نظام و بين الملل  باشد تا به فربهی علم کمک کند.